امر به معروف امام حسین علیه السلام با عاشورا تکمیل شد
سلام علیکم
ایام سوگواری سید و سالار شهیدان تسلیت باد
امر به معروف واجب فراموش شده
حضرت على (ع) امر به معروف و نهى از منکر را از همه نیکى ها حتى از جهاد، به مراتب برتر و مهم تر شمرده، مى فرماید:
وَ ما اَعْمالُ الْبِرِّ کُلُّه وَ الْجِهادُ فى سَبیلِ اللّه عِنْدَ الاَْمْرِ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْىِ عَنِ الْمُنْکَرِ اِلاّ کَنَفْثَةٍ فِى بَحْرٍ لُجِّىٍّ
تمام کارهاى نیک و (حتى) جهاد در راه خدا در برابر امر به معروف و نهى از منکر، جز به قطره اى در برابر دریاى بى کران نمى مانند.
شاید سر برترى امر به معروف و نهى از منکر بر سایر عبادات و نیکى ها در این باشد که قوام و استوارى و استمرار همه خوبى ها در گرو برپایى این دو فریضه بزرگ است. علاوه بر اینکه «جهاد»، مبارزه با مفاسد و موانع خارجى است، فرد و جامعه وقتى مى تواند در نبرد با دشمن خارجى به موفقیت نایل شود که موانع و مفاسد داخلى را در پرتو امر به معروف و نهى از منکر ریشه کن کرده باشد.
امر به معروف و نهى از منکر، نقش ارزنده اى در اجراى احکام و حدود الهى دارد و پشتوانه محکمى براى تثبیت ارزش ها و ریشه کنى مفاسد اجتماعى است. تجربه نشان مى دهد که در طول تاریخ پر نشیب و فراز اسلام، هرگاه مسلمانان نسبت به هم احساس مسئولیت مى کردند و یکدیگر را به اعمال شایسته دعوت نموده، از بدیها باز مى داشتند، دیگر دستورات الهى نیز ارزش واقعى خود را در متن جامعه پیدا مى کرد و گناه در جامعه کمتر رخ مى نمود. به عکس هر گاه امر به معروف و نهى از منکر به صورت دو ارزش فراموش شده در مى آمد و مورد غفلت یا کم توجهى قرار مى گرفت، دیگر احکام الهى اسلام از قبیل نماز، روزه، زکات، حج نیز هر روز کم رنگ تر و بى فروغ تر مى گشت. حضرت على (ع) در این باره مى فرماید:
قِوامُ الشَّریعَةِ الاْمرُ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْىُ عَنِ الْمُنْکَرِ
قوام و جوهره وجودىِ شریعت امر به معروف و نهى از منکر است.
امام باقر (ع) پنج اثر ارزنده این دو واجب الهى را چنین بر مى شمرد:
1 ـ انجام واجبات: امر به معروف و نهى از منکر، راه پیامبران و روش صالحان است؛ واجب بزرگى است که به وسیله آن دیگر واجبات (الهى) بر پا مى شود.
2 ـ عدالت اجتماعى: (امر به معروف و نهى از منکر) با برگرداندن مظالم و ستیز با ستمگر همراه است.
3 ـ سازندگى: به وسیله امر به معروف و نهى از منکر زمین (کشور) آباد مى شود.
4 ـ استوارى نظام: به وسیله امر به معروف و نهى از منکر، حکومت، استوار مى گردد.
5 ـ امنیت: به وسیله آن، راهها امن مى گردد… و از دشمنان، انتقام گرفته مى شود.
در نهضت حسینى یک جا سخن از بیعت خواستن از امام حسین (ع) و امتناع امام از بیعت کردن است، و در جاى دیگر، دعوت مردم کوفه و پذیرفتن امام؛ از طرف دیگر امام به طور کلى و بدون توجه به مسئله بیعت و دعوت مردم کوفه، از اوضاع زمان و وضع حکومت وقت انتقاد مى کند و شیوع فساد را متذکر مى شود، تغییر ماهیت اسلام را یادآورى مى کند، حلال شدن حرامها و حرام شدن حلالها را بیان مى نماید، و آن وقت مى فرماید: «وظیفه یک مسلمان این است که در مقابل چنین حوادثى ساکت نباشد.»
حقیقت این است که همه این عوامل وجود داشته و امام در مقابل همه این عوامل عکس العمل نشان داده است. پاره اى از عملها و عکس العملهاى امام، بر اساس امتناع از بیعت است، و پاره اى از تصمیمات امام، مبناى دعوت مردم کوفه و پاره اى نیز بر اساس مبارزه با منکرات و فسادهایى بوده که در آن زمان وجود داشته است. همه این عناصر، درحادثه کربلا ـ که مجموعه اى است ازعکس العمل ها وتصمیماتى که از طرف وجود مقدس اباعبداللّه (ع) اتخاذ شده ـ دخالت داشته است. ولى موضوع این مقاله، بررسى عامل امر به معروف و نهى از منکر به عنوان عامل اصلى و اساسى قیام امام حسین (ع) است.
مراحل امر و نهى
یکى از درسهاى نهفته در این سخن، آن است که فریضه امر به معروف و نهى از منکر، تنها در تذکرات افراد عادى نسبت به بعضى از گناهان جزئى خلاصه نمى شود، بلکه قیام برضد حکومت ستمگر وتلاش براى اصلاح ساختار سیاسى جامعه وتشکیل حکومتى بر اساس حق و قرآن نیز از مصادیق امر به معروف و نهى از منکر است، آن گونه که امام حسین (ع)، حماسه عاشورایى خود را عبارت از همان دانست. از این رو فرمود:
«اُریدُ اَن آمُرَ بالمعرُوف و اَنهى عن المنکرِ».
امام حسین (ع) نیز در کربلا در سخنانى خطاب به یاران خویش اهمیت این مطلب را چنین بیان فرمود:
«اَلا تَرَوَنَ اِلَى الحقِّ لا یُعمَلُ بِهِ وَ اِلى الباطِلِ لا یُنتَاهى عَنْهُ لیَرغَبِ المُؤمنُ فِى لِقاءِ اللّه ِ، فَاِنّى لا اَرَى المَوتَ اِلا سَعادهً و الحیاهَ مَعَ الظالِمیِنَ الاّ بَرَماً».
از مجموع این سخنان چنین به دست مى آید که «امر به معروف و نهى از منکر» «اصلاح امت اسلامى از تباهى ها و بر پا داشتن سیره و روش پیامبر (ص) و على (ع)»، «حاکمیت امام راستین»، ارکان اصلى نهضت عاشورا را تشکیل مى داد، اما بدون شک شاخصه نهضت حسینى عامل امر به معروف و نهى از منکر است و به سبب همین عامل، این نهضت شایستگى پیدا کرده است که براى همیشه زنده بماند و براى همیشه یادآورى شود و آموزنده باشد. آموزندگى بیشتر امر به معروف و نهى از منکر بدان دلیل است که نه متکى به دعوت است و نه متکى به تقاضاى بیعت؛ یعنى اگر دعوتى از امام نمى شد، و تقاضاى بیعت از او نمى کردند، بازهم حسین بن على (ع) به موجب قانون امر به معروف و نهى از منکر قیام مى کرد. زیرا فساد دستگاه خلافت و خروج آن از نظام اسلام بر همگان آشکار شده بود.